Σύμφωνα με τον καθηγητή Γεωγραφίας στα πανεπιστήμια Hunter και City State της Ν. Υόρκης, Saul B. Cohen, οι γεωπολιτικές δομές (περιοχές, περιφέρειες, κράτη) χαρακτηρίζονται από τα ακόλουθα στοιχεία:
α) ιστορικοί πυρήνες: περιοχές απ’ όπου αναπτύχθηκε η ιδέα της εθνικής ταυτότητας και του σχηματισμού ανεξαρτήτου κράτους.
β) πρωτεύουσες ή πολιτικά κέντρα: διοικητικά ή/και πολιτισμικά κέντρα και γενικώς, πόλεις με ισχυρή συμβολική σημασία ως προς την υπό εξέταση γεωπολιτική δομή (κράτος, περιφέρεια, περιοχή).
γ) οικουμένες (ecumenes): περιοχές με μεγάλο πληθυσμό ή ισχυρή οικονομική δραστηριότητα που συγχρόνως είναι και επικοινωνιακοί κόμβοι.
δ) ενεργές εθνικές/περιφερειακές περιοχές (effective national/regional territory): πηγές μελλοντικής ισχύος λόγω ύπαρξης πόρων με προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης.
ε) κενές περιοχές: μη κατοικημένες εκτάσεις που συνήθως προσφέρουν αμυντικό βάθος, χρησιμεύουν ως τουριστικά αξιοθέατα ή πηγές μετάλλων.
στ) ανένταχτες περιοχές (non-conforming sectors): σημεία όπου κατοικούν μειονότητες ή δραστηριοποιούνται αποσχιστικά κινήματα.
Τα ανωτέρω χαρακτηριστικά μαζί με την έννοια του «ζωτικού χώρου», έτσι όπως αυτή αναλύθηκε από τον Γερμανό γεωπολιτικό Φ. Ράτσελ, απαντώνται στη βασική ανάλυση των κυριότερων παικτών στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και στην Α. Μεσόγειο.
«Το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των νησιών του Αιγαίου βρίσκεται υπό ελληνική κυριαρχία αποτελεί το σημαντικότερο αδιέξοδο της πολιτικής της εγγύς θαλάσσιας πολιτικής της Τουρκίας», γράφει ο Α. Νταβούτογλου για τον ανταγωνισμό στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο. Η Κύπρος κατέχει επίσης δεσπόζουσα θέση στην ανάλυση του: «Ακόμη κι αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία όφειλε να διατηρεί ένα Κυπριακό Ζήτημα. Καμιά χώρα δεν μπορεί να μείνει αδιάφορη σε ένα τέτοιο νησί που βρίσκεται στην καρδιά του ζωτικού της χώρου».
Ο Ακαδημαϊκός και πρώην Πρωθυπουργός της Τουρκίας, γράφει στο βιβλίο του, αυτά που οφείλαμε να γνωρίζουμε, ή αν τα γνωρίζουμε, τουλάχιστο να τα λαμβάνουμε υπόψη στις πολιτικές που χαράζουμε. Ακόμη περισσότερο, να έχουμε ξεκάθαρο στο μυαλό μας, πως ανεξάρτητα από τις διπλωματικές φιλίες που αναπτύσσουμε σε προσωπικό επίπεδο, οι δυνάμεις που καθοδηγούν τις πολιτικές και γεωπολιτικές στρατηγικές τέτοιων χωρών, δεν τροποποιούνται χωρίς τα ανάλογα ανταλλάγματα και κυρίως χωρίς τη διασφάλιση των συμφερόντων τους. Κάποιος θα μπορούσε να προσθέσει, «των ζωτικών τους συμφερόντων». Κατέχοντας μια κεντρική θέση στη συμβολή τριών ηπείρων, η Τουρκία -όπως και η Κύπρος- φαντάζει ως το ιδανικό ορμητήριο για όποιον θέλει να έχει πρόσβαση συγχρόνως στην Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και την ΝΑ Ευρώπη με την Α. Μεσόγειο. Οι εκφάνσεις αυτής της θέσης-κλειδί της Τουρκίας, είναι η κατοχή των Στενών του Ελλησπόντου, η γειτνίαση με την πλούσια σε πετρέλαιο Μ. Ανατολή και η εθνολογική-πολιτισμική συγγένεια με το Αζερμπαϊτζάν, που της δίνει πεδίο επιρροής στην επίσης «ενεργειακή δεξαμενή» της Κασπίας. Επιπλέον, συνιστά το μοναδικό χερσαίο διάδρομο που ενώνει τον Εύξεινο Πόντο με την Α. Μεσόγειο, καθιστώντας την τουρκική επικράτεια ελκυστική ως προς την όδευση ενεργειακών αγωγών από τις πηγές των κοιτασμάτων προς την ευρωπαϊκή αγορά παρέχοντας έτσι, μια εναλλακτική πηγή έναντι των ρωσικών αγωγών.
Για την Τουρκία, που συνδυάζει πλείστα χαρακτηριστικά από όσα αναλύθηκαν πιο πάνω, η αδυναμία εξόδου και ελέγχου των διαδρόμων μέσω της Μεσογείου Θάλασσας, είναι ζήτημα «ζωτικής σημασίας». Ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη και το μεγάλο απόθεμα σε φυσικό αέριο, στην άμεσα γειτνιάζουσα της περιοχή, την οποία με βάση το Δίκαιο των Θαλασσών, δεν μπορεί ούτε να εκμεταλλευτεί, ούτε και να ελέγξει με νόμιμο τρόπο.
Ιστορικά, η Τουρκία ταυτίστηκε με την αμοιβαία εξυπηρέτηση των γεωπολιτικών συμφερόντων της Δύσης, όπως αυτά εκφράζονται με τη σύσταση του ΝΑΤΟ. Η μεταχείριση της Τουρκίας ως ενός «κακομαθημένου άτακτου παιδιού», δεν ήταν τυχαία, όπως εύκολα μπορεί κάποιος να αντιληφτεί. Η γεωγραφική γειτνίαση της Τουρκίας με τη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και την περιοχή της Κασπίας, την καθιστά πολύτιμη για την υλοποίηση των ιμπεριαλιστικών σχεδίων ελέγχου των τοπικών ενεργειακών πηγών και οδών.
Οι σχέσεις της με την Ελλάδα, όπως και με πλείστους γείτονες, είναι κατά βάση σχέσεις προβληματικές, λόγω των βλέψεων της και του ανταγωνισμού για το μοίρασμα των πόρων της περιοχής. Η Ελλάδα, επί της ουσίας κατέχει ολόκληρο το ανατολικό Αιγαίο, μέχρι και τις ακτές της Τουρκίας, στη βάση του Διεθνούς Δικαίου, άσχετα αν η Τουρκία αρνείται να αναγνωρίσει συμφωνίες και δίκαιο. Το δε Κυπριακό προκύπτει στη βάση των ίδιων δεδομένων, αλλά η διαφορά έγκειται στο ότι στη Κύπρο, η Τουρκία αξιοποιεί την τουρκοκυπριακή μειονότητα, ακροβατώντας στα ευρύτερα σχέδια του ιμπεριαλισμού στη περιοχή.
Ο ιμπεριαλισμός όμως έχει πρόσωπο, δεν είναι αφηρημένη έννοια. Στην περιοχή μας, αλλά και ευρύτερα, εκφράζεται κυρίως μέσω του ρόλου που η ηγέτιδα δύναμη/κράτος, οι Η.Π.Α. διαδραματίζουν, με τη συμμετοχή και στήριξη της συμμαχίας του ΝΑΤΟ και των υπόλοιπων χωρών/συμμάχων τους. Το αντίπαλο δέος στο μεγάλο ιμπεριαλιστικό/γεωπολιτικό παιχνίδι, δεν είναι ούτε η Κύπρος, ούτε η Ελλάδα, αλλά η Ρωσία. Κάθε κίνηση ελέγχου περιοχών ζωτικής σημασίας, αποσκοπεί στην απόκτηση πλεονεκτημάτων έναντι της Ρωσίας, της γης που ο θεωρούμενος ως «πατέρας της γεωπολιτικής επιστήμης» γεωγράφος Mackinder χαρακτήρισε ως «Heartland». Σύμφωνα με τη βασική ανάλυση του, όποιος κατέχει την συγκεκριμένη περιοχή μπορεί να ελέγξει τον κόσμο. Μα από τη στιγμή που το ΝΑΤΟ, δεν κατέχει τη συγκεκριμένη περιοχή, στοχεύει από τη πρώτη μέρα της ίδρυσης του, να αποκτήσει έλεγχο όλων των υπόλοιπων περιοχών κομβικής σημασίας, «πνίγοντας» με αυτό τον τρόπο τη Ρωσία. Η Ανατολική Μεσόγειος, είναι μια από αυτές και αν ληφθεί υπόψη πως η Ρωσία υπάρχει και μάλιστα πολύ έντονα στη περιοχή, μέσω των βάσεων στη Συρία. Το παιχνίδι παίρνει δραματικές διαστάσεις, με επιδρομές, εισβολές και αιματοχυσία στην γειτονιά. Οι σχέσεις λυκοφιλίας της Τουρκίας, τη μια με τις Η.Π.Α. και την Ε.Ε. και την άλλη με τη Ρωσία, φανερώνουν πως στη περιοχή αυτή, οι γεωπολιτικοί/ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί είναι ρευστοί, όπως ρευστές είναι και οι ενδοσυμμαχικές-ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις.
Στο σκηνικό που περιγράφεται πιο πάνω, θα πρέπει να σκιαγραφηθεί και η προσπάθεια των μικρότερων παικτών ή πιονιών, να προβούν σε ανάλογες κινήσεις, που κρίνουν πως διασφαλίζουν ή θωρακίζουν τα συμφέροντα τους. Η κατασκευή του East Med, του αγωγού που φιλοδοξεί να μεταφέρει το φυσικό αέριο της περιοχής προς Ευρώπη, παρακάμπτοντας την Τουρκία εντάσσεται σε αυτά τα πλαίσια. Καμιά τέτοιου είδους και εμβέλειας ενέργεια όμως, δεν μπορεί να υλοποιηθεί αν δεν ευλογηθεί από τις δυνάμεις που κατέχουν ή διεκδικούν τον πρωτεύοντα ρόλο ως ιμπεριαλιστική παρουσία. Ή καλύτερα, αν δεν σχεδιαστεί από αυτές και κυρίως, αν δεν ελεγχθεί με διάφορους τρόπους. Η λεγόμενη «τριμερής» συμφωνία για τον EastMed, υποτίθεται σφραγίστηκε πριν λίγες μέρες, με τους ηγέτες του Ισραήλ, της Ελλάδας και της Κύπρου, να φωτογραφίζονται περιχαρείς, με τα χέρια σφιγμένα και ανακατωμένα. Ήταν άραγε αυτοί που αποφάσισαν, σχεδίασαν και θα υλοποιήσουν τη συμφωνία; Πολύ «περιέργως», η παρουσία των Η.Π.Α. στη συνάντηση που σφράγισε τη συμφωνία, θεωρήθηκε απόλυτα φυσιολογική. Και σκεπτόμενος κάποιος ως αναλυτής των γεωπολιτικών επιρροών, ναι θα μπορούσε να την εκλάβει ως τέτοια, διότι όπως προαναφέραμε, χωρίς την έγκριση του ηγεμόνα, καμιά τέτοια συμφωνία, κανένα τέτοιο έργο δεν υλοποιείται. Η ίδια η ΕΕ, δεν διασαφηνίστηκε αν ήταν παρούσα, μα το έργο αφορά τη δική της προμήθεια με φυσικό αέριο. Ήταν όμως οι Η.Π.Α. και όπως φαίνεται αυτό ήταν αρκετό για όλους.
Σε αυτό το ρευστό και μάλλον εκρηκτικό περιβάλλον, η συνεχιζόμενη κατοχή του βορείου τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, αντιμετωπίζεται από όσους έχουν άμεση ανάμειξη, ως ζήτημα που πρέπει να διευθετηθεί στα πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Η Τουρκία, αξιώνει με κάθε μέσο, το ρόλο του τοποτηρητή, αλλά και του περιφερειακού ηγέτη, όσον αφορά τον έλεγχο των συμφερόντων στη περιοχή. Οι δυνάμεις που ανταγωνίζονται τη ζάμπλουτη σε φυσικό αέριο και στρατιωτική ισχύ, Ρωσία, σχεδίασαν εδώ και δεκαετίες τον έλεγχο της νήσου. Η νήσος αποτελεί ταυτόχρονα, ορμητήριο, καταφύγιο και κλειδί για μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου. Ο ίδιος ο ΟΗΕ, δεν αναφέρεται καν, στα ίδια του τα ψηφίσματα για αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων, ή άμεση επιστροφή της πόλης της Αμμοχώστου κ.λ.π.
Είναι η Κύπρος κράτος με ισχύ; Αν εννοούμε στρατιωτική ισχύ, όχι δεν είναι. Ισχύ όμως θα μπορούσε να διαθέτει αν οι κάτοικοι του νησιού δεν είχαν διαιρεθεί σε δυο Κοινότητες με αποτέλεσμα η εισβολή της Τουρκίας να διαγραφεί και να πιέζονται σήμερα οι δυο Κοινότητες για μια διευθέτηση που θα τις χωρίζει μόνιμα μεν, αλλά θα εγγυάται πως η Τουρκία θα διατηρήσει τον έλεγχο, είτε στο βόρειο μέρος άμεσα, είτε στο νησί ολόκληρο έμμεσα.
Οι γεωγραφικοί χάρτες αναπαράγονται και τροποποιούνται στη βάση των σχεδιασμών των δυνατών παικτών στο γεωπολιτικό ανταγωνισμό. Στην ευρύτερη περιοχή, ξεκινώντας με το Ιράκ, με τη λεγόμενη Αραβική Άνοιξη, τη δημιουργία και την καταστολή του Ισλαμικού Κράτους, το διαμελισμό της Συρίας, το παιχνίδι με το Κουρδικό κράτος και άλλες στημένες επιχειρήσεις, οι χάρτες αναδιαμορφώνονται στη βάση του συμφωνημένου ή όχι, διαμοιρασμού των πόρων και του χώρου, είτε άμεσα είτε έμμεσα ζωτικού.
Φαίνεται πως εσχάτως, έχει διεισδύσει στη πολιτική ζωή της νήσου η προετοιμασία για λύση δυο κρατών. Είτε μέσω μιας χαλαρής ΔΔΟ, είτε μέσω μιας συνομοσπονδίας. Με βάση τα όσα αναφέραμε πιο πάνω, η διευθέτηση του Κυπριακού, πρέπει να είναι τέτοια που θα εξυπηρετεί τις κυρίαρχες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και τον τοποτηρητή, την Τουρκία. Οι οπαδοί της λεγόμενης «ρεαλιστικής πολιτικής», ίσως το γνωρίζουν και το επιδιώκουν αυτό εδώ και καιρό. Τα συμφέροντα, όμως του λαού της νήσου, με κανένα τέτοιο διακανονισμό δεν εξυπηρετούνται. Αντιθέτως, με τέτοιο σχεδιασμό σταδιακά το νησί θα διχοτομηθεί επίσημα, όπως εξάλλου βολεύει τους κυρίαρχους παίκτες, δηλ. τις Η.Π.Α. την Ε.Ε. και την Τουρκία.
