Του Χαράλαμπου Αριστοτέλους
Η Επανάσταση και η δεκάμηνη λαϊκή εξουσία που προέκυψε από τους δουλοπάροικους υπό την καθοδήγηση του Ρε Αλέξη το 1426-1427, αλλά και το οργανωμένο κίνημα που προηγήθηκε της Επανάστασης αποτελούν αδιαμφισβήτητα το χνάρι των ριζοσπαστικών, προοδευτικών, επαναστατικών και αντικομφορμιστικών καταβολών του κυπριακού λαού.
Πολλοί λαοί μπορούν να προβάλουν στην ιστορία τους ήρωες, υπαρκτούς ή μυθολογικούς, που τάχθηκαν υπέρ των καταπιεσμένων και των φτωχών. Ο Ρε Αλέξης πέραν του ότι ήταν πραγματικός, με αδιαμφισβήτητες αποδείξεις, ήταν μοναδικός και μεγαλειώδης για έναν καθοριστικό λόγο, πέρασε καθοριστικά στο ζητούμενο διότι δεν τάχθηκε απλά υπέρ των καταπιεσμένων έκανε το πιο καθοριστικό βήμα προς τα εμπρός. Τι εννοούμε; Για παράδειγμα, ο θρύλος του Ρομπέν των Δασών των Αγγλων, δεν αφορούσε κάποιο ήρωα από τις κατώτερες τάξεις, αλλά κάποιον ευγενή που βοηθούσε απλά τους φτωχούς και δεν αμφισβήτησε ποτέ το θεσμό του βασιλιά. Ακόμη και ο ίδιος ο Σπάρτακος στην αρχαία Ρώμη μπορεί να τάχθηκε υπέρ των καταπιεσμένων δίνοντας θρυλικούς αγώνες, ποτέ όμως δεν αποδόμησε την άρχουσα τάξη και την εξουσία της. Στην δεκάμηνη εξουσία του Ρε Αλέξη όχι μόνο καταργούνται και τα δυο, αλλά οικοδομείται η λαϊκή εξουσία.
Τόσο η μεσαιωνική ιστοριογραφία, όσο και η μετέπειτα αστική ιστοριογραφία επιδιώξαν ξεδιάντροπα, εγκληματικά και περίτεχνα να αποκρύψουν το γεγονός αυτό από τον κυπριακό λαό, αποσιωπώντας το πιο σημαντικό και ακτινοβόλο γεγονός της ιστορίας της Κύπρου και αν είναι δυνατόν να το θάψουν στη σκοτεινή άβυσσο της ιστορίας. Ο λόγος είναι ξεκάθαρος. Η δεκάμηνη λαϊκή εξουσία δίνει πραγματικά για πρώτη φορά και μοναδική την εξουσία στο λαό, καταργεί την κάθε λογής εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, αφού καταργεί την έννοια της ιδιοκτησίας η οποία αποτελεί την πεμπτουσία της εκμετάλλευσης διαχρονικά δημιουργώντας μ ‘ αυτό τον τρόπο αταξική κοινωνία.
Το κοσμογονικό αυτό γεγονός δεν αναφέρεται από τους ιστορικούς ή όταν αναφέρεται να χαρακτηρίζεται ως φιλοδοξία (Κλεάνθη Γεωργιαδης-Ιστορία της Κύπρου -1962) ή στάση καταραμένων χωριατών (Μαχαιράς), λες και η Κύπρος ήταν φράγκικο έδαφος και ο λαός της ιδιοκτησία των οποίων κατακτητών. Αναμφίβολα ο Ρε Αλέξης και η Επανάσταση του δεν αναφέρονται διότι μπορούν να δημιουργήσουν με το φωτεινό παράδειγμα τους αντισώματα και αντιστάσεις στον κυπριακό λαό για περαιτέρω διεκδικήσεις, κατακτήσεις, αλλά και αμφισβήτηση των τεκταινομένων και του κατεστημένου. Είναι για αυτούς τους λόγους λοιπόν, που παραμένει σκόπιμα άγνωστη αυτή η συγκλονιστική Επανάσταση.
Ως αντίβαρο της στάσης αυτής ο Κώστας Γραικός επιδιώκει με τα έργα του «Κυπριακή Ιστορία» και «Ρε Αλέξης αφήγημα 1979» να ξορκίσει και τους δυο, ξεσκεπάζοντας με ένα περίτεχνο τρόπο μετά από τεκμηριωμένη και εμπεριστατωμένη έρευνα και με εργαλείο τη μαρξιστική διαλεκτική τη σκοτεινή στάση τόσο της μεσαιωνικής ιστοριογραφίας όσο και της μετέπειτα αστικής ιστοριογραφίας για την παραπλάνηση και τη σιωπή τους, δίνοντας και τις σωστές διαστάσεις ως προς τα πρόσκαιρα αποτελέσματα της. Είναι φυσικό επόμενο οποίος κερδίσει τον πόλεμο γράφει και την Ιστορία στα μέτρα του. Σημαντικό και το έργο του ιστορικού Άντρου Παυλίδη να αναδείξει την Επανάσταση του Ρε Αλέξη.
Βρισκόμαστε σε μια εποχή που ο Πάπας της Ρώμης και τα όργανα του -η Γένουα,η Βενετία και η Φραγκιά- έχουν μοιράσει τη Μεσόγειο και κυριαρχούν στην περιοχή, ενώ η Ευρώπη και οι λαοί της στενάζουν κάτω από το φεουδαλισμό, όταν στην Κύπρο αυτή την περίοδο προπαρασκευάζεται και εξελίσσεται μια γνήσια λαϊκή επανάσταση με έντονο απελευθερωτικό και κοινωνικό χαρακτήρα που θα μπορούσε να γίνει παράδειγμα για τους λαούς της τότε οικουμένης διεμβολίζοντας τους αιώνες και ως φωτεινό παράδειγμα για τους απανταχού εκμεταλλευόμενους, αφυπνίζοντας τους να σπάσουν τα αιώνια δεσμά τους για αυτό έπρεπε να καταπνίγει στο αίμα και να αποσιωποιηθεί ιδιαίτερα από τη ντόπια αντίδραση. Να σημειώσουμε πως η επανάσταση είχε πέρα για πέρα κοινωνικό χαρακτήρα, αφού τότε δεν υπήρχε η έννοια του έθνους-κράτους. Αυτό μαρτυρεί και το γεγονός ότι με την επικράτηση της επαναστάτης σε ένα από τα σημεία που δεν επικράτησαν οι δουλοπάροικοι και ο Ρε Αλέξης ήταν στο Κτήμα μέχρι τη Τσάδα, όπου ανακήρυξε μικρό βασίλειο με τη βοήθεια Ισπανών μισθοφόρων, ο Ιταλός Φόρτσα Παλαβατσίνο, αφού πήρε την εξουσία με τη βοήθεια των δουλοπαροίκων Κυπριωτών της περιοχής (δεν εφάρμοσε λαοκρατία όπως ο Ρε Αλέξης, αλλά ακόμα μια βασίλεια), άρα εδώ υποδεικνύονται οι λόγοι των ανακατατάξεων που κάθε άλλο από εθνικοί ήταν.
Η Επανάσταση του Ρε Αλέξη δημιούργησε εκλεγεγμένο Κεντρικό Επαναστατικό Συμβούλιο αντί της Βασιλείας (άρα το Ρε που σήμαινε Ρήγας-βασιλιάς στη λαοκρατία των δουλοπαροίκων σήμαινε απλά τίτλος τιμής και μόνο) που εγκαταστάθηκε στην Λευκωσία και μοίρασε τη γη που πήρε από τους φεουδάρχες στους δουλοπάροικους. Το κυβερνείο εγκαταστάθηκε στο Λευκόνοικο, κεφαλοχώρι κοντά στο χωριό του μεγάλου Επαναστάτη, τη Μηλιά Αμμοχώστου. Χωριό στο οποίο κέρδισε την εύνοια των Φράγκων και συγκεκριμένα στο εξοχικό τους, το λεγόμενο «Παραδείσι», το οποίο βρισκόταν στα χωράφια της Μηλιάς. Εργοδοτουμενος ως ιπποκόμος στις ταχυδρομικές υπηρεσίες των Φράγκων, συλλαμβάνει την ιδέα της επανάστασης, αφού πρώτα έρχεται σε επαφή με τους δουλοπάροικους ολοκλήρου του νησιού ένεκα της θέσης του, σύντομα όμως εγκαταλείπει συνειδητά την προνομιούχα θέση του και οργανώνει την επανάσταση.
Με την εγκατάσταση του Κεντρικού Επαναστατικού Συμβουλίου στην Λευκωσία, τη μετατρέπει σε διοικητικό κέντρο της λαοκρατίας, μιας λαοκρατίας με πλατεία λαϊκή συμετοχή στα κέντρα λήψεως αποφάσεων, με τις αποκεντρωμένες εξουσίες των επαναστατικών συμβουλίων σε επίπεδο μάλιστα τοπικής αυτοδιοίκησης, της απαρχής δηλαδή της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Κύπρο. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε εδώ αφού μιλάμε για τοπική αυτοδιοίκηση, ο Δήμος Στροβόλου είναι ο μοναδικός Δήμος που έδωσε ονοματοδοσία σε μία από τις οδούς του με το προσωνύμιο Ρε Αλέξης και ο λόγος είναι ο εξής: Σύμφωνα με μία προφορική παράδοση οι Μηλιώτες σύντροφοι του Ρε Αλέξη ακολουθώντας τον ως την Λευκωσία, μετά το τέλος της εξέγερσης, αποφάσισαν να μείνουν στην περιοχή ένεκα των ελαιώνων που υπήρχαν εκεί. Έτσι άρχισαν να δημιουργούν τους πρώτους συνοικισμούς στη σημερινή περιοχή του Στροβόλου…
Ο Μαχαιράς αναφέρει για καπετανάτα σε Λεύκα, Λεμεσό, Μόρφου, Περιστερώνα, Ορεινή Λευκωσίας και Πενταδάκτυλο κάτω από την ηγεσία του Ρε Αλέξη. Στις περιοχές αυτές έγινε αυθόρμητη εξέγερση και την εποχή του Ιακώβου Α΄. Όσοι επέζησαν πήρανε τα βουνά για να μην πέσουν στα χέρια των Φράγκων, άρα προϋπήρξε η μαγιά γιατί ο κυπριακός λαός ποτέ δεν δέχτηκε μοιρολατρικά τη φραγκοκρατία μια περιόδο στυγνής εκμετάλλευσης στην οποία πολλοί από τους προγόνους μας ανταλλάσσονταν με άλογα, με κυνηγετικά γεράκια ή και με γαϊδούρια και με κάθε ευκαιρία στασίαζε. Αυτή τη φορά όμως η κατάσταση ήταν οργανωμένη υπό τη καθοδήγηση αυτής της ταξικά διαμορφομένης συνείδησης, της συνείδησης του Ρε Αλέξη.
Η Επανάσταση έγινε μόλις 11 χρόνια μετά την μεγάλη Επανάσταση του Μπετρεντίν Σιμάβι που συγκλόνισε την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Μπετρεντίν ήταν ο επικεφαλής των Δερβίσηδων στη Ρούμελη (Βαλκάνια) και δυτική Ασία. Επαναστατήσανε το 1415 και ξεσηκώσανε τις μάζες των αγροτών και των βιοτεχνών, Χριστιανούς, Μουσουλμάνους και Εθνικούς σ΄ένα πνέυμα πανθεϊστικό εναντίων της καταπίεσης της φεουδαρχικής αριστοκρατίας και του Σουλτάνου, με αίτημα την κοινοκτημοσύνη της γης και των λογής λογής αγαθών, εκτός «από τις παντρεμένες γυναίκες». Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το 1419 άρχισε στην Βοημία της Τσεχίας το χουσιτικό κίνημα που θα κρατήσει μέχρι το 1434 κατά του καθολικισμού, ένα κίνημα με κοινωνικές διεκδικήσεις και μεταρρυθμίσεις και που είχε τρομακτική επίδραση στις μετέπειτα εξελίξεις σ’ ολόκληρη την Ευρώπη, ενώ σε λίγα χρόνια θα ξεκινήσει ο μεγάλος πόλεμος των αγροτών στην Γερμανία που θα συγκλονίσει τον κόσμο βάζοντας σε μεγάλους μπελάδες τους φεουδάρχες και τον καθολικό κλήρο. Ας μην ξεχνάμε ότι στις αρχές του 15ου αιώνα ολόκληρη η ανατολή συγκλονιζόταν από την αίρεση του Σιιτισμού με αντιφεουδαρχικές τάσεις που κήρυσσε την κοινωνική ισότητα και την κοινοκτημοσύνη των αγαθών. Άρα γιατί να θέλουμε τον Αλέξη εκτός πνεύματος της εποχής, από αυτές τις ιδεές εμβολιάστηκαν και οι Κύπριοι Επαναστάτες μέσω βέβαια των λιμανιών, παράθυρων της τότε εποχής με τον έξω κόσμο. Όλα αυτά τα κινήματα από τα οποία επηρεάστηκαν οι δουλοπάροικοι και ο Ρε Αλέξης δεν κατάφεραν να κατακτήσουν το ζητούμενο, οι Κυπριώτες βαδίζουν στις λεωφόρους των οραμάτων των λαών της οικουμένης περνώντας στην πλήρη κοινοκτημοσύνη. Εδώ να τονίσουμε ότι η νηπιακής φάσης ανερχόμενη αστική τάξη που προήλθε από τη ραγδαία ανάπτυξη του εμπορίου και οδήγησε σε τεράστια ζήτηση εμπορευμάτων αναδεικνύοντας τη βασική αντίθεση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και τις σχέσεις παραγωγής για τη μεταγενέστερη μετάβαση από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό ζήτησε και αυτή κοινοκτημοσύνη. Για να κρατήσει τους λαούς εντός των ορίων του κάθε γεωγραφικού προσδιορισμού γιατί θα ακολουθούσε μεταγενέστερα το έθνος-κράτος. Η ανέκαθεν ανερχόμενη αστική τάξη το έκανε ως τέχνασμα ξεγελώντας τους λαούς και όταν θα επικρατούσε μεταγενέστερα θα αναιρούσε αυτή της θέση στον καπιταλισμό. Άρα το πνεύμα της εποχής μιλούσε για κοινοκτημοσύνη. Αυτό επιδίωξαν και έπραξαν οι δουλοπάροικοι και ο Ρε Αλέξης.
Η Επανάσταση των δουλοπάροικων υπό την καθοδήγηση του Ρε Αλέξη, ήταν λαϊκή με τέτοιους προσανατολισμούς γι΄αυτό και ο μεσαιωνικός χρονικογράφος Λ. Μαχαιράς μιλά με τόσο μίσος, του ξέφυγαν όμως και κάποιες λεπτομέρειες που όταν τις αποκρυπτογραφίσει κανείς, μπορούν να βοηθήσουν στην εξαγωγή συμπερασμάτων, αλλά και στη δόμηση της ιστορικής αλήθειας. Ο Λ. Μαχαιράς σε άλλες περιπτώσεις στάσεων του κυπριακού λαού, τις αναφέρει στο παρεμπιπτόντως, ο λόγος είναι γιατί ήταν αυθόρμητες και καταπνίγονταν από τους Φράγκους άμεσα και αποτελεσματικά. Μεγάλη ήταν η στάση κατά τον πόλεμο του Ιακώβου με τους Γενοβέζους, οι οποίοι κατείχαν το λιμάνι της Αμμοχώστου. Οι κατακτητές είχαν προστριβές μεταξύ τους για το ποιος θα επικρατήσει στο λιμάνι, όταν ο λαός αντιλαμβανόταν ότι οι Φράγκοι τον χρισιμοποιουσαν για τις διαφορές τους ή για τις κτήσεις τους ξεσηκωνόταν, έτσι στην προκειμένη περίπτωση ξεσηκώθηκε ο λαός της Λευκωσίας, καθώς κι εκείνος στις περιοχές της Μόρφου, Πεντάγιας και Σολιάς.
Στην περίπτωση του Ρε Αλέξη όμως, δεν ήταν μια αυθόρμητη στάση όπως τις προηγούμενες, γιατί προϋπήρξε κίνημα οργανωμένο. Τον Ιούνη του 1425 οι Φράγκοι κρεμάσανε 123 άτομα στην Καρπασία για παραδειγματισμό. Τόσος μεγάλος αριθμός θυμάτων ένα χρόνο πριν την επανάσταση εξυπακούετο αποκάλυψη συνωμοσίας. Στη μάχη της Χοιροκοιτίας πολλές δυνάμεις του Ιανού εγκαταλείψανε τις θέσεις τους την ώρα μάλιστα που νικούσανε οι Φράγκοι τους Μαμελούκους, στην προκείμενη περίπτωση δεν υποχωρήσανε οι Ιππότες, αλλά οι μισθοφόροι που από πολλές πηγές γνωρίζουμε ότι δεν ήταν άλλοι από τους δουλοπάροικους, άρα η επαναστατική οργάνωση είχε μπλοκάμια ακόμα και στο στρατό του ίδιου του Ιανού, ενώ η Επανάσταση ξεκινά ταυτόχρονα και μέσα σε χρόνο ρεκόρ ορίζουν Καπετάνους, επαναστατικά συμβούλια, ηγεσία και το Κεντρικό Συμβούλιο στην Λευκωσία, όταν οι Μαμελούκοι αναχωρούν άρον άρον από την ήδη λεηλατημένη Λευκωσία και κατ’ επέκταση από την Κύπρο, ενώ το Κυβερνείο εγκαθιδρυέται άμεσα στο Λευκόνοικο. Αυτά όλα προϋποθέτουν κάποια προπαρασκευή που σίγουρα κάποιος πυρήνας δούλεψε συστηματικά.
Από την Ιστορία γνωρίζουμε ότι τα αυθόρμητα κινήματα ειναι ακέφαλα, ενώ στην Επανάσταση του Ρε Αλέξη γίνεται λόγος για αρχηγό και ηγεσία, γίνεται λογος για συνομωσία και πλάνο, μα το πιο σημαντικό όραμα για οικοδόμηση μιας ποιοτικά ανώτερης μορφής κοινωνίας, της κοινωνίας, της συλλογικότητας με πλήρη κοινοκτημοσύνη σε όλα εκτός από τις γυναίκες. Έρχεται και βάζει τηνγυναίκα στη θέση που της αξίζει και μάλιστα στην καρδιά της φεουδαρχίας και της πατριαρχικής κοινωνίας.
Αν ήταν αυθόρμητη ή μια απλή στάση, γιατί χρειάστηκε να κινηθεί ολάκερη η Ευρώπη (έστειλαν χιλιάδες Ιππότες από την Νάπολη, το Μιλάνο, την Σικελιά, Γενοβέζοι, Φράγκοι, Βενετσιάνοι και Μαμελουκοι κάτω από την αρχιστρατηγία του Σερ Μπάριν Ντε Νόρες των Ιεροσολυμων και με ανώτατους διοικητές τον Σερ Χέρνρυ ντε Γκιβλέτ και τον Πιερή Μαχαιρά, αδερφό του Λ.Μαχαιρα) και οι μέχρι πρότινος εχθροί τους Μαμελούκοι για να την καταστείλουν και μάλιστα με προετοίμαστες και μάχες που κράτησαν 10 μήνες. Ο Μαχαιράς λέει «έπεψαν» στην Λεμεσό και του Μόρφου, όσο για το «έπεψαν» δεν μας τα λέει καλά. Αν επρόκειτο για μια αυθόρμητη στάση θα αρκούσαν οι τοπικές δυνάμεις για την καταστολή της και όχι ολάκερος στρατός.
Γιατί οι Μαμελούκοι φεύγουν εσπευμένα. Ο ισχυρισμός του Μαχαιρά ότι οι Μαμελούκοι είδανε το δτόλο απεσταλμένο από την πανίσχυρη Δύση δεν ευσταθεί, γιατί γνωρίζανε ότι ο Ιανός ζήτησε βοήθεια, εξάλλου κρατούσαν αιχμάλωτο τον ίδιο τον Ιανό, κάτι άλλο έγινε κι αυτό ήταν η οργανωμένη εξέγερση των Κυπρίων.
Η στάση των χωριατών αποτελεί την πρώτη απόπειρα καθολικής εφαρμογής μιας μορφής κοινοκτημοσύνης την κοιτίδα της κοινοκτημοσύνης στη Κύπρο. Πολύ μεταγενέστερα ο κυπριακός λαός επιχείρησε να εφαρμόσει κάποια ψηγμάτα κοινοκτημοσύνης.
Οι συνθήκες της μεταπολεμικής Κύπρου, οι άθλιες οικονομικό-κοινωνικές συνθήκες, από τη μια και η θέληση των εργαζομένων λαϊκών μαζών από την άλλη να απαλλαχτούν από την εκμετάλλευση, την καταπίεση, το δανεισμό, την τοκογλυφία, την ανυπαρξία του κράτους που αντί βοήθειας απομυζούσε και την τελευταία σταγόνα από τον ιδρώτα των γεωργών, την έλλειψη κοινωνικής και πολιτειακής ελευθερίας, το πέρασμα της περιουσίας των παραγωγών στα χέρια των δανειστών τοκογλύφων. Επίσης εάν το πάρουμε έναν αιώνα πιο πριν, η στάση του κεφαλαίου να αντικαταστήσει το εργατικό δυναμικό στην παραγωγή ρίχνοντας στη μέγγενη της οικονομικής υποδούλωσης και εξαθλίωσης τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων των χωριών, αλλά και των αστικών περιοχών ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1840, γνωστή ως η «πείνα του Σαράντα». Όλα αυτά μαζί οδήγησαν στη γέννηση του Συνεργατικού Κινήματος που θα οδηγούσε στα εν λόγω εγχειρήματα.
Τα μετέπειτα ψήγματα της κοινοκτημοσύνης αποτελούν τα εγχειρήματα των κολεκτίβων όπως η «Ονίσια», Περβολιών, Κουκλιών της επαρχίας Πάφου, Αυγόρου, Ποτίμων Πέγειας και Ξερού Πάφου. Η ιστορία του οργανωμένου συνεργατικού κινήματος στην Κύπρο που είναι αδιαμφισβήτητα και αυτό ψήγμα κοινοκτημοσυνης, ξεκινά τον Νοέμβρη του 1909 στο χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου Λευκόνοικο. Εκεί ορισμένοι πρωτοπόροι προοδευτικοί κάτοικοι του Λευκόνοικου, μη αντέχοντας τις συνθήκες ζωής, που σε τίποτα δεν διέφεραν από αυτές των δουλοπάροικων του Μεσαίωνα, όπου έδρασε και ο Ρε Αλέξης, αποφάσισαν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους δημιουργώντας τις απαραίτητες προϋποθέσεις για αποτίναξη του οικονομικού ζυγού. Ο Ρε Αλέξης, έξι αιώνες πριν όπως προαναφέραμε, στήνει το κυβερνείο της λαοκρατίας στο Λευκόνοικο, εκεί όπου ιδρύεται το πρώτο συνεργατικό ίδρυμα, οι συνειρμοί που μπορεί να κάνει κάποιος είναι πολλοί γι΄αυτή την ιστορική σύμπτωση. Το συνεργατικό κίνημα λοιπόν αναπτύσσεται ποικιλόμορφα, καλύπτοντας διάφορες μορφές οικονομικής δραστηριότητας του κυπριακού λαού. Δηλαδή, το συνεργατικό κίνημα και η ιδέα του συνεργατισμού βρίσκουν την έκφραση τους στο χρηματό-πιστωτικό τραπεζικό τομέα, τον καταναλωτικό, τον τομέα υπηρεσιών, αλλά και στον παραγωγικό τομέα.
Η Συνεργατική Έπαυλη «Ονίσιας» ΛΤΔ ήταν μια από αυτές τις εκφράσεις του Συνεργατισμού με τη μορφή κολεκτίβας, η οποία είχε τη μεγαλύτερη ιστορία, αφού από τα υπάρχοντα στοιχεία φαίνεται ως η αρχαιότερη και η πιο πετυχημένη από τις κολεκτίβες που αναφέραμε. Η «Ονίσια» δεν ήταν μονό γεωργική έπαυλη. Ανέπτυξε το ίδιο πετυχημένα μαζί με τη γεωργοκτηνοτροφική παραγωγή, τη βιομηχανία και άλλους τομείς οικονομικής δράστηριότητας. Είναι ένα από τα αδιαμφισβήτητα παραδείγματα δημιουργίας κοινοκτημοσύνης, όπως το καθολικό εγχείρημα του Ρε Αλέξη, με τη διαφορά ότι στην «Ονίσια» πέρασαν όλα στους παραγωγούς σε τοπικό μόνο επίπεδο, δηλαδή στα στενά όρια μιας συνεργατικής έπαυλης.
Οι Κύπριοι συνεργατιστές επηρεασμένοι από τα «Κιπούτς» της Παλαιστίνης, όπου μεταφέρθηκαν αντί της αποστράτευσης τους απο τον 2ον Παγκόσμιο Πόλεμο, στην επιστράτευση του 1943, αλλά και γενικότερα επηρεασμένοι από το συνεργατικό κίνημα διεθνώς και τους θεωρητικούς του Ρόμπερτ Όουεν ως ο πατέρας του καταναλωτικού συνεργατισμού στην Αγγλία, του Γάλλου Φουριέ του παραγωγικού συνεργατισμού, του Γουίλιαμ Κίνγκ εμπνευστή 300 συνεργατικών καταναλώσεων, του καταναλωτικού συνεταιρισμού της Ρότσντεηλ των 28 εργατών (οι οποίοι έμειναν στην ιστορία ως οι ιδρυτές του Συνεργατικού Κινήματος σαν οι σκαπανείς της Ρότσντεηλ το 1844). Επηρεάστηκαν επίσης από την επινόηση και την εφαρμογή του Ραιφάιζεν για τους γεωργικούς πιστωτικούς οργανισμούς στην Γερμανία (η πρώτη αναφορά περί Συνεργατισμού στην Κύπρο γίνεται από τον τότε διευθυντή γεωργίας William Beven, από ένα βιβλίο του 1904 με τίτλο «Γεωργικαί Τράπεζαι -Ράιφαιζεν-»), τον συναιτερισμό των Αμπελακιών (1780) στην Ελλάδα, όπως και τα Σοβχόζ και Κολχόζ της Σοβιετικής Ένωσης. Έτσι προχώρησαν στα πιο πάνω ψήγματα κοινοκτημοσύνης.
Ο Ρε Αλέξης και οι δουλοπάροικοι πέρασαν στην πλήρη κοινοκτημοσύνη έξι αιώνες πριν, κάτι που δεν έγινε κατορθωτό πουθενά στον κόσμο μέχρι τις μέρες μας και μάλιστα το έκαναν με το να περάσουν όλα στους παραγωγούς και στην κοινωνία. Ο κύκλος της κοινωνικής εξέλιξης ούτε έκλεισε, ούτε μπορεί να κλείσει σε κατώτερη μορφή κοινωνία. Η πρόοδος της κοινωνίας και η παραπέρα εξέλιξη της προέρχεται όταν οι παραγωγικές σχέσεις μπαίνουν εμπόδιο στην περαιτέρω ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Η αποκατάσταση της αντιστοιχίας αυτών των δυο γίνεται επαναστατικά με την καταστροφή των παλιών και την αντικατάσταση τους με τις νέες σχέσεις παραγωγής που να ανταποκρίνονται στο επίπεδο των παραγωγικών δυνάμεων. Έτσι οδηγούμαστε στο πέρασμα από το ένα κοινωνικό σύστημα στο άλλο κατά τη διαδικασία ωρίμανσης μέσω των μεταβατικών σταδίων για να φτάσουμε στην ποιοτικά ανώτατη μορφή κοινωνίας.
Εδώ μπαίνει το εύλογο ερώτημα. Αν ήταν έτοιμη η κοινωνία να οδηγηθεί από το φεουδαρχικό σύστημα στην κοινοκτημοσύνη χωρίς να περάσει πρώτα από τον καπιταλισμό, που σίγουρα είναι πιο προοδευτικός από το φεουδαρχικό σύστημα, ουδέποτε όμως μπορεί να γίνει ανθρώπινος και να μπορέσει μέσω αυτού να αυτοπραγματωθεί ο άνθρωπος.
Τι έπρεπε να έκαναν οι δουλοπάροικοι και ο Ρε Αλέξης; Πήραν την ευκαιρία από τα μαλλιά και σωστά έπραξαν υπό τις περιστάσεις. Φανταστείτε με το τι θα ισοδυναμούσε στο σήμερα εκείνο το εγχείρημα αδιαμφισβήτητα θα έδινε διέξοδο στα αδιέξοδα του σήμερα κατακτώντας μια νέα ζωή, τη ζωή της δημιουργίας.
