Λέγεται συχνά και ορθά ότι η λύση του κυπριακού προβλήματος, ενός διεθνούς θέματος εισβολής και κατοχής με μια εσωτερική δικοινοτική πτυχή, δεν μπορεί να περιλαμβάνει ούτε μοντέλο δύο κρατών, ούτε συνομοσπονδίας. Παραλλαγές των πιο πάνω μοντέλων, συνιστούν διχοτόμηση εκχωρώντας την κυριαρχία από τον λαό, στους δύο «λαούς», οι οποίοι θα διαχειρίζονται χωριστικά τη δική τους ισότιμη εξουσία.
Η τουρκική πολιτική πάρα τις φαινομενικές τις μεταμορφώσεις κατά καιρούς, επιμένει σήμερα με σαφήνεια στη συμφωνημένη διχοτόμηση μέσω λύσης συνομοσπονδίας, περίπου ως συνέχεια της ντε φάκτο διχοτόμησης. Η λύση συνομοσπονδίας είναι στην ουσία το επόμενο βήμα της διζωνικότητας.
Η τουρκική πολιτική δεν είναι ξεκομένη από την ευρύτερη διεθνή κατάσταση και το ισοζύγιο δυνάμεων στο ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο. Σχετίζεται ακόμα με το ρόλο του περιφερειακου χωροφύλακα που σταδιακά κορύφωσε η Τουρκία προωθώντας με τη δύναμη των όπλων και της επιρροής της, τη διχοτόμηση σε σειρά χωρών με την απόσπαση ζωτικών χωρών, Ιράκ, Συρία, Λιβύη, Ευρασία. Αυτός είναι ένας ρόλος που επιφυλάσσουν οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, η ΕΕ ιστορικά, τόσο για την Τουρκία, όσο και για το Ισραήλ, άσχετα της διαφορετικής κλιμάκωσης των σχέσεων τους με την χώρα. Η συνέπεια της θέσης κατά της διχοτόμησης, πρέπει να κρίνεται όμως και στο περιεχόμενο της ομοσπονδίας ως μοντέλου λύσης του Κυπριακού. Το οποίο υπό το βάρος του αρνητικού για το διεθνές δίκαιο και τους λαούς συσχετισμού δυνάμεων, ενισχύει -κυρίως μέσω της Διζωνικότητας- χωριστικες τάσεις κατανέμοντας τα ζωτικά στοιχεία κυριαρχίας σε διαφορετικά επίπεδα και θεσμούς, που με την πάροδο του χρόνου καθιστούν την οραματιζόμενη ομοσπονδιακή λύση, ολοένα και πιο συνομοσπονδιακή. Επιπλέον η κυριαρχία ενός κράτους κρίνεται και από τις οποίες εξαρτήσεις στη μορφή των ούτω καλουμένων εγγυήσεων από τρίτα κράτη, Τουρκία, Βρετανία, Ελλάδα. Την παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων έτοιμων να παρέμβουν. Την απουσία ρητών εγγυήσεων από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Είναι άραγε το σημερινό πλαίσιο τέτοιο που καθιστά εφαρμοστέες τις προσδοκίες;
Τέλος, πρέπει να αναγνωριστεί και να επισημανθεί, πως, οι σημαντικότερες συνεισφορές στη συζήτηση για συνενωτικά και όχι χωριστικά στοιχεία λύσης του Κυπριακού, έγιναν από τον Δ. Χριστόφια ως διαπραγματευτή. Πρόκειται για την κοινή λίστα υποψηφίων των κομμάτων, με την ανάμειξη Ε/κ και Τ/κ σε ταξική κοινωνικό-πολιτική βάση και το αίτημα για πλήρη κατάργηση των εγγυήσεων και των εγγυητικών δικαιωμάτων για να μην καταστεί ουσιαστικά το νέο κράτος προτεκτοράτο των ξένων. Δυστυχώς, οι προτάσεις αυτές δεν ευδοκίμησαν και δεν άντεξαν στις εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις. Οι λόγοι ίσως να βρίσκονται στις μόνιμα διχαστικές λύσεις που προτείνουν και επεξεργάζονται ξένοι και ντόπιοι και αφορούν τόσο τους Ε/κ, όσο και τους Τ/κ. Ο ρόλος των προοδευτικών δυνάμεων στις δύο κοινότητες δεν αποδείχτηκε μέχρι στιγμής ικανός να διατηρήσει τα ενωτικά αυτά στοιχεία. Και αυτό θα ήταν ένα στοίχημα για το λαό μας.
Οι όροι Ομοσπονδία, Δικοινοτικότητα και Διζωνικότητα, έχουν σημασία μεν, αλλά το περιεχόμενο τους έχει την κρίσιμη και αποφασιστική σημασία για τη βιωσιμότητα της λύσης.
