Ένα σύστημα που τελεί διαρκώς σε «κρίση» δεν αυτοδιορθώνεται. Και επίσης δεν αυτοδιορθώνονται και όσοι συνειδητά επέλεξαν να το εξωραΐζουν και να το υπηρετούν.
Όσοι ασχολούνται σοβαρά με τα θέματα «ανάπτυξης», φοβούνται ότι η συνέχιση του αναπτυξιακού µοντέλου που έχει ως συνέπεια –ανάμεσα σε άλλα- την κλιµατική αλλαγή, µπορεί σαν οικολογική βόµβα να προκαλέσει διεθνή οικονοµική καταστροφή, ισοδύναµη µε το κραχ του 1929. Αυτό ωστόσο που επιβιώνει είναι η ανάπτυξη µε «επιθετικό προσδιορισµό». Η «βιώσιµη» ή η «Αειφόρος» ανάπτυξη» είναι η πιο επιτυχής έκφραση στο µαστόρεµα των λέξεων. Αυτή που σέβεται τη φύση και τον άνθρωπο και θα πετύχει την ευηµερία µέσα από την «καλή» µεγέθυνση. Δεν πρόκειται όµως απλώς για ένα παιχνίδι των λέξεων.
Ο όρος Αειφόρος Ανάπτυξη, από τη σκοπιά της κριτικής προσέγγισης και ανάλυσης, έχει συγκεκριμένο περιεχόμενο και πηγάζει από την ευρύτερη ιστορική-υλιστική ανάλυση, της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και περιβαλλοντικής πτυχής, της ανθρώπινης εξέλιξης. Οι περιορισμένοι φυσικοί πόροι του πλανήτη, αποτέλεσαν και συνεχίζουν να αποτελούν τη βάση για την ανάπτυξη των ανθρωπίνων κοινωνιών. Η ίδια η διαδικασία της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης του ανθρώπου, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη, με τον τρόπο που οι φυσικοί πόροι τυγχάνουν χρήσης και εκμετάλλευσης.
Η πραγματική έννοια του όρου «Αειφόρος Ανάπτυξη» συνεπάγεται την εγκατάλειψη της συνεχούς και χωρίς όρια επιδίωξης για περισσότερη επένδυση, περισσότερα κέρδη, περισσότερη συσσώρευση κεφαλαίων. Η ίδια η συσσώρευση κεφαλαίων, δηλαδή η πεμπτουσία του καπιταλιστικού συστήματος, είναι σε άμεση ρήξη και καθόλα ασυμβίβαστη με την επιστημονική έννοια του όρου της αειφορίας στην ανάπτυξη. Όπως ο Καρλ Μαρξ έχει αναφέρει:
«Το κεφάλαιο είναι νεκρή εργασία, που σαν βρυκόλακας, ζει μόνο ρουφώντας το αίμα της ζωντανής εργασίας. Και όσο πιο πολύ ζει, τόσο πιο πολύ αίμα ρουφάει…».
Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, το κεφάλαιο και ιδιαίτερα στη συσσωρευμένη του μορφή, είναι «νεκρή φύση», ή καλύτερα, «δολοφονημένη φύση». Όσο το κεφάλαιο ζει και αναπτύσσεται, ρουφά το αίμα της ζωντανής εργασίας από τη μια και αποστραγγίζει το αίμα της φύσης από την άλλη. Και με βάση τον David Harvey, ο καπιταλισμός εάν δεν διασφαλίζει μια ελάχιστη «ανάπτυξη» της τάξης του 3%, μπαίνει σε κρίση και όσο μπαίνει σε κρίση, άλλο τόσο εντείνει τη χωρίς όρια εκμετάλλευση της φύσης και των εργαζομένων. Και σε αυτή την ατελέσφορη διαδικασία, συντελείται το έργο της ανάπτυξης και της προόδου στον καπιταλισμό, αφήνοντας πίσω ερείπια.
Εδώ και µια δεκαετία µεγάλα έργα τρυπάνε βουνά, µετακινούν ποτάµια και χτίζουν τσιµεντένια τείχη κατά µήκος του παραλιακού µετώπου του νησιού. Τεράστια σε μέγεθος έργα, ουρανοξύστες, μαρίνες, καζίνο, πολυκαταστήματα και ένα σωρό άλλες ύβρεις, έχουν ισοπεδώσει το τοπίο, αλλοιώνουν το χαρακτήρα και ξεζουμίζουν τους φυσικούς πόρους, διαταράσσοντας την αιμορραγούσα οικολογική ισορροπία, τόσο σε ξηρά, όσο και σε θάλασσα. Υπό το πρόσχημα της «ανάκαμψης της οικονομίας», μιας οικονομίας εντελώς δικής τους που τη χρεοκοπούν κατά το δοκούν και την επανακάμπτουν όποτε θέλουν, μια χούφτα μεγαλοdevelopers και μεγαλοδικηγόροι, σε απόλυτη αρμονία με το πολιτικό προσωπικό της χώρας, έχουν επιτάξει για τα συμφέροντα τους τη κρατική μηχανή. Έχουν καταστρατηγήσει νόμους και διαδικασίες, έχουν συλληφθεί επανειλημμένα «με τη γίδα στην πλάτη», πολιτικοί, δικηγόροι, επιχειρηματίες ανάπτυξης γης, το ίδιο το σύστημα τους.
Στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα, ο απλός άνθρωπος βιώνει το άγχος και την οικονομική πίεση, πέραν των 200 χιλιάδων ζουν στα όρια της φτώχειας, οι νέοι εντάσσονται στην «αγορά εργασίας», με εξευτελιστικούς μισθούς και όρους εργασίας.
Το ζήτημα της όξυνσης της οικολογικής κρίσης σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση φανερώνει την αδυναμία του κυρίαρχου καπιταλιστικού συστήματος να διαχειριστεί τις αντιθέσεις που το διακρίνουν, αντιθέσεις που έχουν να κάνουν με τον κερδοσκοπικό χαρακτήρα των παραγωγικών διαδικασιών, εις βάρος του ανθρώπου, των εργαζομένων και της ίδιας της φύσης.
Ιδιαίτερα στις μέρες μας, και εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας, με αφορμή τη διαρκή οικονομική κρίση του καπιταλισμού, παρατηρείται μια επικίνδυνη αναπτυξιακή στόχευση για «ανάπτυξη παντός είδους και ανεξαρτήτως περιβαλλοντικού κόστους». Έχουν καταφέρει, αντί να αναλάβουν τις ευθύνες τους για το κατάντημα του τόπου, να περάσουν το μήνυμα στα μυαλά της κοινωνίας πως ο «καλύτερος μεταξύ τους», είναι αυτός που θα φέρει κι άλλη ανάπτυξη και θα προσφέρει στο κόσμο θέσεις εργασίας, ένα κόσμο, τον κόσμο της εργασίας που εργάζεται εδώ και αιώνες, αλλά τα αποτελέσματα της εργασίας του καταλήγουν, στις τσέπες μιας μειοψηφίας.
Αποκορύφωμα – και αφορμή για αυτό το άρθρο- είναι ο πλήρης βιασμός των εννοιών και της λογικής μας. Είναι κατανοητό να παρακολουθείς το κεφάλαιο να ισχυρίζεται πως «πρασινίζει», την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εγκαταλείπει τη Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη και να στοχεύει τώρα σε πιο «πράσινη οικονομία». Εκείνο που δεν μπορεί να γίνει ανεχτό και πραγματικά προκαλεί λύπη μέχρι και θυμό, είναι ο βιασμός της έννοιας της αειφορίας, από κόμματα και καταστάσεις που θα έπρεπε να έχουν αν μη τι άλλο, μια κάπως διαφορετική προσέγγιση. Δεν είναι δυνατό να κυκλοφορούν προεκλογικά προγράμματα ή σποτάκια, στα οποία να σπονσάρεται, μια ούτω καλούμενη «βιώσιμη ανάπτυξη» και ούτε λέξη για το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους. Αποκλειστική στόχευση η περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη, δηλαδή ανάπτυξη του κεφαλαίου, χωρίς όρια φτάνει να την διευκολύνουμε «εμείς» αυτή την ανάπτυξη και να «φέρουμε εμείς» τις θέσεις εργασίας. Αυτά τα κόμματα, είτε εκπροσωπούν το λαό, είτε μας κυβερνούν και διεκδικούν την ψήφο μας για να ανανεώσουν –όπως λένε- την εντολή και το πολιτικό τους προσωπικό.
Μας το λένε ξεκάθαρα, έστω και αν δεν πρόκειται ποτέ να το παραδεχτούν: Ανταγωνίζονται για την καλύτερη προσφορά προς το κεφάλαιο. Αν γίνεται με τόση ευκολία η χρήση του όρου της αειφορίας ή της βιωσιμότητας και απουσιάζει, το βασικότερο που είναι η προστασία του περιβάλλοντος και του φυσικού πλούτου, τότε εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κάποιος τι μπορεί να γίνεται κάτω από το τραπέζι.
Το περιβαλλοντικό ζήτημα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές που θα πρέπει να διέπονται από τη βασική αρχή, του σεβασμού και της εξασφάλισης ισορροπίας, ανάμεσα στις ανθρώπινες κοινωνίες και στο περιβάλλον. Οι παρούσες πολιτικές, που το κυρίαρχο σύστημα επιβάλλει, οδηγούν στην αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση, για αυτό οι λαοί καλούνται να ανακόψουν πάση θυσία την καταστροφή. Η αριστερά, οι συνειδητοποιημένοι οικολόγοι, οι συνειδητοποιημένοι άνθρωποι ευρύτερα, οφείλουν στη ζωή και στον πλανήτη, τη στράτευση τους, ενεργοποιώντας το λαό, σε μια προοπτική πραγματικής και αειφόρας αλλαγής, ώστε το καπιταλιστικό σύστημα να αποτελέσει παρελθόν, πριν το ίδιο καταστήσει παρελθόν την ίδια τη ζωή στον πλανήτη.
Μέχρι όμως να γίνει εφικτή η οριστική ανατροπή, η μάχη πρέπει να εντείνεται για την προστασία των ανθρώπων και του περιβάλλοντος από λογής – λογής υπηρέτες του κεφαλαίου και του συστήματος.
