110 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη γέννηση του Εζεκία Παπαϊωάννου, του μεγάλου αγωνιστή της εργατικής τάξης και για χρόνια ηγέτη του ΑΚΕΛ. Του Εζεκία που έφυγε από τη ζωή πριν από 30 χρόνια (10/4/1988), έχοντας υπηρετήσει την εργατική τάξη μέχρι το τέλος με πίστη αφοσίωση και πλήρη αυταπάρνηση. Ένας κομμουνιστής που έδωσε τη ζωή του στους αγώνες για τους εργαζομένους, στην αντι-ιμπεριαλιστική πάλη και στον πόλεμο κατά του φασισμού. Από τα πεδία των μαχών με τους φασίστες του Φράνκο στην Ισπανία μέχρι και την πάλη ενάντια σε όσους άνοιξαν την κερκόπορτα στον Αττίλα, στο πλαίσιο του διδύμου ΝΑΤΟϊκού εγκλήματος στο νησί μας. Ένας ηγέτης της εργατικής τάξης και της ταξικής πάλης, ένας υπερασπιστής του σοσιαλισμού, ένας πραγματικός διεθνιστής. Ευτύχησε να μην ζήσει την αντεπανάσταση και την παλινόρθωση του καπιταλισμού στην ανατολική Ευρώπη και τα όσα ακολούθησαν οδηγώντας σε σοσιαλδημοκρατικές/οπορτουνιστικές ψευδαισθήσεις.
Τα δύσκολα παιδικά χρόνια
Γεννημένος στο Κελλάκι της Λεμεσού, στις 8 του Οκτώβρη του 1908, ο Παπαϊωάννου βίωσε την κοινωνική αδικία και τη φτώχεια που μάστιζε την Κύπρο. Με τη βοήθεια του αδερφού του και με τη δική του εργασία κατόρθωσε να τελειώσει την Αμερικανική Ακαδημία Λάρνακας (το τελευταίο έτος του γυμνασίου το πέρασε στην Αγγλική Σχολή Λευκωσίας λόγω ασθένειας) με άριστα. Το όνειρό του να σπουδάσει ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε λόγω των συνθηκών και της φτώχειας. Αλλά ο Πάπης στη διαδρομή του σε αυτό τον κόσμο φοίτησε, αποφοίτησε και δίδαξε στο πανεπιστήμιο της ζωής και της ταξικής πάλης.
Η σύνδεση με το κομμουνιστικό κίνημα
Ως εργάτης, από τα μεταλλεία της Φουκάσας στο λιμάνι του Πειραιά και στο αφιλόξενο Λονδίνο, ο Παπαϊωάννου έζησε από κοντά τη μιζέρια των εργατών και δεν άργησε να συνδεθεί με το εργατικό κομμουνιστικό κίνημα. Συνδέθηκε με το ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας το χειμώνα του 1931-32 μέσω των ομάδων των Κύπριων κομμουνιστών του Λονδίνου. Στο Λονδίνο ανέπτυξε πολύπλευρη δράση, τόσο για τους εργατικούς αγώνες του προλεταριάτου όσο και για την Κύπρο μέσα από την Επιτροπή για τις Κυπριακές Υποθέσεις.
Στον αντιφασιστικό αγώνα
Συγκρούστηκε τόσο με τους Βρετανούς φασίστες μελανοχίτωνες όσο και με τις Αρχές που καταδίωκαν τους πρωτοπόρους εργάτες. Για τη δράση του μάλιστα φυλακίστηκε για 3 μήνες.
Ενδεικτική είναι η πρόσφατη επέτειος της μάχης της οδού Κέιμπολ στο Λονδίνο, όπου συμμετείχε ο Πάπης. Στις 4 του Οκτώβρη του 1936, οι εργάτες σταμάτησαν την πορεία των φασιστών της «Βρετανικής Ενωσης Φασιστών» (BUF) του διαβόητου Σερ Μόσλεϋ. Η τότε βρετανική κυβέρνηση όχι μόνο αρνήθηκε να απαγορεύσει τη φασιστική πορεία, αλλά έστειλε 6.000 ένστολους να προστατέψουν τους φασίστες και να ανοίξουν το δρόμο στους μελανοχίτωνες… Οι αντιφασίστες έδωσαν τη μάχη και κέρδισαν τόσο τους αστυνομικούς όσο και τους φασίστες του BUF, στους οποίους άνοιξαν διάδρομο για να γλιτώσουν οι ένστολοι. Και ενώ φυγάδευαν τους φασίστες, οι αστυνομικοί συνέλαβαν πάνω από 150 αντιφασίστες, με τους ηγέτες να καταδικάζονται σε τρίμηνη φυλάκιση με καταναγκαστική εργασία. Η εφημερίδα Daily Worker, του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας, κυκλοφόρησε μετά τη μάχη με τον τίτλο: «Ο Μόσλεϋ δεν πέρασε, το Ανατολικό Λονδίνο κατατρόπωσε τους φασίστες». Το ΚΚ πρωταγωνίστησε, κάτι που αναδείχθηκε και με την εκλογή του τοπικού του ηγέτη σε δημοτικό σύμβουλο και βουλευτή στο εθνικό κοινοβούλιο, τα επόμενα έτη. Οι εργατικές μάζες (Άγγλοι, Εβραίοι και Ιρλανδοί μετανάστες) σταμάτησαν τους μελανοχιτώνες. Κομμουνιστές, σοσιαλιστές και μετανάστες είπαν όχι στο φασισμό, εκείνη τη μέρα στην οδό Κέιμπολ.
Ενδεικτικά ο Μόσλεϋ σκόπιμα είχε επιλέξει την ημερομηνία της πορείας των μελανοχιτώνων. Γιατί εκείνη τη μέρα οι κομμουνιστές διοργάνωναν πορεία στο κεντρικό Λονδίνο ενάντια στους φασίστες του Φράνκο. Αλλά, όπως και οι υποστηρικτές της δημοκρατίας στην Ισπανία, ηεφημερίδα Daily Worker έριξε το σύνθημα «Δεν θα περάσουν» και της αλλαγής του χώρου συγκέντρωσης. Και από το κέντρο του Λονδίνου η πορεία μεταφέρθηκε στο ανατολικό, παραμένοντας αντιφασιστική…
Οι Κύπριοι κομμουνιστές συμμετείχαν στην αντιφασιστική πάλη στο Λονδίνο. Ας θυμηθούμε πώς περίγραψε τις αντιπαραθέσεις με το BUF και τη μάχη της οδού Κέιμπολ o ίδιος ο Εζεκίας: «Ο Σερ Οσουωλντ Μόσλεϋ, ο οποίος είχε παντρευτεί την πολυεκατομμυριούχο Λέιντυ Γκήνις, οργάνωνε το στρατό του, το στρατό των μελανοχιτώνων στη Βρετανία. (…) Ο αντιφασιστικός αγώνας φούντωνε γιατί το Κόμμα (σ.σ. ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας) σωστά χαρακτήριζε το φασισμό σαν το χειρότερο εχθρό της εργατικής τάξης και του λαού γενικά. Θα μου μείνει αξέχαστη μια πραγματικά μεγαλειώδης αντιφασιστική εκδήλωση στο Ανατολικό Λονδίνο. Ο Μόσλεϋ μάζεψε τους μαυροχιτώνες του από όλη τη Βρετανία και οργάνωσε διαδήλωση από το Ανατολικό Λονδίνο στο Δυτικό. Σκοπός αυτής της φασιστικής διαδήλωσης ήταν η επίδειξη δύναμης και η δημιουργία προκλήσεων γιατί αυτή θα περνούσε μέσα από εβραϊκές συνοικίες. Το ΚΚ έριξε το σύνθημα να μην περάσουν. Το Εργατικό Κόμμα με ανακοίνωσή του έλεγε ότι σαν δημοκρατική χώρα που είναι η Βρετανία δεν έπρεπε να εμποδιστεί ο Μόσλεϋ από του να κάμει τη διαδήλωσή του, παρόλον που διαφωνεί μαζί του. Η συντηρητική κυβέρνηση που βρισκόταν στην εξουσία έδωσε στον Μόσλεϋ πολύ ισχυρή αστυνομική βοήθεια για να κατορθώσει να πραγματοποιήσει τη διαδήλωσή του ανενόχλητα. Ομως, ο Μόσλεϋ και οι μαυροχιτώνες του δεν κατόρθωσαν να κάμουν παρά μερικά βήματα γιατί πάνω από ένα εκατομμύριο εργάτες έκλεισαν τους δρόμους απ’ όπου θα περνούσε με οδοφράγματα και ταμπουρωμένοι πίσω από τα οδοφράγματα άρχισαν πετροπόλεμο. Σωστή μάχη διεξαγόταν στους δρόμους του Ανατολικού Λονδίνου απ’ όπου προγραμματιζόταν να περάσει η διαδήλωση του Μόσλεϋ. Όμως τη μάχη την κέρδισαν οι εργάτες αντιφασίστες γιατί τελικά η διαδήλωση των φασιστών ακυρώθηκε». (Εζεκία Παπαϊωάννου, Ενθυμήσεις από τη ζωή μου, σελ. 38-39).
«Οι Βρετανοί εργάτες που έφραξαν το δρόμο προς το φασισμό σωστά κατανόησαν ότι ο φασισμός είναι ο μεγαλύτερος εχθρός τους καθώς και ο μεγαλύτερος εχθρός των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών του λαού». Με αυτό τον τρόπο έκλεισε την αναφορά του στη μάχη της οδού Κέιμπολ ο Εζεκίας στις «Ενθυμήσεις» του. Ο Πάπης, που είχε έρθει κι άλλη φορά σε αντιπαράθεση με τους μελανοχιτώνες του Μόσλεϋ, προτού βρεθεί στο μέτωπο της Ισπανίας πολεμώντας τους φασίστες του Φράνκο. Να πώς την περιγράφει στο βιβλίο του: «Θυμάμαι μια συγκέντρωση του Μόσλεϋ στο Αλμπερτ Χωλ του Λονδίνου για την οποία το ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας πήρε απόφαση να στείλει δυνάμεις μέσα στη συγκέντρωση για να διαμαρτυρηθούν και να τη διαλύσουν. Πήγα κι εγώ μαζί με δυο Κύπριους παλαιστές, τους Μαντράλη και Μάιλο. Καθήσαμε ψηλά πάνω στα θεωρεία και οι δυο παλαιστές μ’ έβαλαν στη μέση. Μόλις άρχισε την ομιλία του ο Μόσλεϋ άρχισαν κι οι διαμαρτυρίες και αποδοκιμασίες από τις αντιφασιστικές δυνάμεις που μπήκαν μέσα με σκοπό να διαλύσουν τη συγκέντρωση. Οι μαυροχιτώνες του Μόσλεϋ οπλισμένοι με σιδηρένιους γρόνθους χτυπούσαν αλύπητα τους αντιφασίστες. Πολλές φορές ήρθαν και στη σειρά που καθόμασταν εμείς, όμως παρά τις συνεχείς αποδοκιμασίες μας οι μαυροχιτώνες δεν τόλμησαν να μας αγγίξουν. Προς στιγμή δεν μπορούσα να εξηγήσω το γιατί. Ομως, δεν άργησα να καταλάβω πως αυτοί βλέποντας τ’ αυτιά των Μαντράλη και Μάιλου, που ήταν σαν κουνουπίδι, καταλάβαιναν ότι πρόκειται για παλαιστές».
Αυτός ήταν και είναι ο φασισμός. Γέννημα θρέμμα του εκμεταλλευτικού καπιταλιστικού συστήματος που πάντοτε δρα υπέρ του κεφαλαίου και ενάντια στους εργαζομένους όσα προσωπεία κι αν αλλάξει.
Γνήσιος διεθνιστής στις Διεθνείς Ταξιαρχίες
Με το πραξικόπημα του Φράνκο στην Ισπανία ενάντια στην κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου, ο Εζεκίας ως γνήσιος διεθνιστής και δημοκράτης αντιφασίστας κατατάχθηκε εθελοντικά μαζί με άλλους Κύπριους και Βρετανούς κομμουνιστές στις Διεθνείς Ταξιαρχίες.
Στο μέτωπο της Ισπανίας ο Παπαϊωάννου, όπως κι οι υπόλοιποι Κύπριοι εθελοντές, έδωσαν τα πάντα ενάντια στο φασισμό με αποτέλεσμα η Κύπρος να έχει τους περισσότερους εθελοντές και πεσόντες σε αναλογία πληθυσμού από οποιαδήποτε άλλη χώρα που συντάχθηκε στο πλευρό της ισπανικής δημοκρατίας.
Ο Πάπης τραυματίστηκε στη μάχη της Κόρντοβας και αναγκάστηκε να επιστρέψει στο Λονδίνο. Το θραύσμα της οβίδας που παρέμεινε στο αριστερό του γόνατο «ενθύμιο» από τον αντιφασιστικό αγώνα θα τον επηρέαζε μέχρι το τέλος της ζωής του.
Στο Λονδίνο με την έκρηξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σπεύδει να καταταγεί εθελοντής ενάντια στις ναζιστικές ορδές, αλλά η αίτησή του απορρίπτεται για λόγους υγείας. Παρ’ όλα αυτά κατορθώνει να ενταχθεί στην αντιαεροπορική άμυνα, προσφέροντας στην άμυνα από τους συνεχείς βομβαρδισμούς του Λονδίνου και συνεχίζοντας την κομματική δράση. Μετά τον πόλεμο επιστρέφει στην Κύπρο και εντάσσεται στο ΑΚΕΛ, το οποίο υπηρέτησε μέχρι το θάνατό του προς όφελος της εργατικής τάξης και του λαού.
Στην ηγεσία του ΑΚΕΛ
Το 1946 αναλαμβάνει διευθυντής του «Δημοκράτη», ενώ το 1947 αναλαμβάνει Κεντρικός Οργανωτικός Γραμματέας του κόμματος, λίγο πριν τους μεγάλους ταξικούς απεργιακούς αγώνες της επόμενης χρονιάς.
Το 1949 το ιστορικό 6ο Συνέδριο του κόμματος που αντιμετώπισε την κρίση στην ηγεσία, τον εξέλεξε στο πόστο του ΓΓ της ΚΕ του ΑΚΕΛ. Το ξεκαθάρισμα στο κόμμα ολοκληρώθηκε με την αποβολή των φραξιονιστών τα επόμενα χρόνια. Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Παπαϊωάννου βρέθηκε στην ηγεσία της καθοδήγησης του αντιαποικιακού αγώνα του κυπριακού λαού, καθώς και στους αγώνες των εργαζομένων.
Την περίοδο της δράσης της ΕΟΚΑ, το ΑΚΕΛ δέχθηκε επίθεση, τόσο από τον φασιστικό γριβισμό, όσο και από τους Βρετανούς αποικιοκράτες που βρήκαν την ευκαιρία να χτυπήσουν το Λαϊκό Κίνημα που τους «διατάρασσε την τάξη» με τους μαζικούς κοινωνικούς και αντιαποικιακούς του αγώνες. Με την κήρυξη του κόμματος και οργανώσεων του Κινήματος εκτός νόμου το 1955, ο Παπαϊωάννου συλλαμβάνεται από τις αποικιακές Αρχές μαζί με 134 στελέχη του Λαϊκού Κινήματος και ρίχνεται στις φυλακές.
Με τη βοήθεια του παράνομου μηχανισμού του ΑΚΕΛ δραπετεύει και συνεχίζει, μαζί με άλλους συντρόφους, τον αγώνα για τον κυπριακό λαό.
Με την κολοβή ανεξαρτησία που παρείχαν οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου (με τις οποίες το ΑΚΕΛ διαφώνησε, αφού πρόσφεραν μια κουτσουρεμένη ανεξαρτησία) ακολούθησε ο παλλαϊκός αγώνας για νομιμοποίηση του ΑΚΕΛ κόντρα στις ΝΑΤΟϊκές μεθοδεύσεις και η πάλη για στήριξη της ανεξαρτησίας και της κυριαρχίας της Κύπρου ενάντια στα ιμπεριαλιστικά σχέδια. Με τη δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Ε. Παπαϊωάννου υπηρέτησε το λαό πραγματικά και από το πόστο του βουλευτή μέχρι το τέλος της ζωής του.
Αγώνας κατά του φασισμού και του ιμπεριαλισμού
Στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν την ανεξαρτησία, ο ηγέτης του Λαϊκού Κινήματος υπηρέτησε την Κύπρο, καταγγέλλοντας τις ιμπεριαλιστικές συνωμοσίες και το φασισμό των ντόπιων οργάνων τους. Ο Παπαϊωάννου ως Γ.Γ. του ΑΚΕΛ προειδοποίησε πολλές φορές για το πραξικόπημα, την εισβολή και γενικότερα για τη ΝΑΤΟϊκή συνωμοσία. Στο επίκεντρο του πάντοτε ήταν ο αγώνας ενάντια στους ιμπεριαλιστές που μεθόδευαν σχέδια κι ενάντια στον κυπριακό λαό.
Ήταν επίσης υποστηρικτής των κοινών αγώνων όλου του κυπριακού λαού ανεξάρτητα εθνικής καταγωγής. Είχε πει σε ομιλία του ο Εζεκίας: «Άσβεστη θα παραμένει στους αιώνες η μνήμη των Τουρκοκύπριων κομμουνιστών και δημοκρατών, που έπεσαν θύματα του σοβινισμού και της μισαλλοδοξίας, στον κοινό αγώνα για λευτεριά, ειρήνη και προκοπή της Κύπρου. Το όνομα του Ντερβίς Αλί Καβάζογλου, του Αϊχάν Χικμέτ, του Αχμέτ Γκιουργκάν, του Φαζίλ Οντούρ και τόσων άλλων θα μνημονεύονται στον αιώνα από τους Κύπριους πατριώτες, Έλληνες και Τούρκους. Το Kόμμα μας είναι περήφανο γιατί είχε στις γραμμές του τέτοιους ατρόμητους κομμουνιστές, όπως τους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας που έπεσαν κάτω από τα βόλια των τρομοκρατών. Χιλιάδες μέλη και οπαδοί του κόμματος τής εργατικής τάξης θυσίασαν τη ζωή τους για την αποτίναξη του αποικιακού ζυγού, τη διεκδίκηση των πολιτικών δικαιωμάτων του λαού, τη συντριβή του φασισμού στην Ευρώπη, για την απόκρουση της ιμπεριαλιστικής συνωμοσίας, για την υπεράσπιση της Κυπριακής Δημοκρατίας από το προδοτικό πραξικόπημα και τη βάρβαρη τουρκική εισβολή».
Διεθνής προσωπικότητα
Ο Παπαϊωάννου αγαπήθηκε από τον απλό άνθρωπο του μόχθου, τον οποίο υπηρέτησε πιστά σε όλη του τη ζωή. Αλλά και σαν διεθνής προσωπικότητα του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, ο Πάπης κέρδισε το σεβασμό και τιμήθηκε με υψηλές τιμητικές διακρίσεις.
Οι τιμές στο πρόσωπο του ηγέτη αντανακλώνται στο ίδιο του το Κόμμα που και όπως ο ίδιος έλεγε «ό,τι έγινα, ό,τι πρόσφερα, αν πρόσφερα οτιδήποτε στο λαό και στον εργαζόμενο λαό, αυτό το οφείλω στην τάξη μου, την εργατική τάξη και στο Κόμμα της, το ΑΚΕΛ».
Ζωντανά τα ιδανικά που υπηρέτησε σε όλη του τη ζωή
Ο Παπαϊωάννου ήταν ένας ηγέτης με διαλεκτική σκέψη και προσέγγιση, πρώτος μεταξύ ίσων στην καθοδήγηση των εργαζομένων στους αγώνες για κατακτήσεις σε όλους τους τομείς της ζωής -τον πολιτικό, τον οικονομικό, τον κοινωνικό, τον πολιτιστικό. Τα ιδανικά στα οποία πίστεψε ο Εζεκίας Παπαϊωάννου εξακολουθούν να είναι επίκαιρα όσο ποτέ άλλοτε.
Η αντεπανάσταση και η διάλυση της ΕΣΣΔ και της κοινότητας των σοσιαλιστικών χωρών στην Ευρώπη, που ο ίδιος ευτύχησε να μη ζήσει, κάθε άλλο παρά αποδεικνύουν τη χρεοκοπία τους, όπως είναι ο ευσεβής πόθος της αντίδρασης.
Η ίδια η σκληρή πραγματικότητα κρατά επίκαιρο τον μαρξισμό-λενινισμό απέναντι στην καπιταλιστική βαρβαρότητα. Η ίδια η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση επαληθεύει την επικαιρότητα της κοσμοαντίληψης, στην οποία αφιέρωσε όλη του τη ζωή ο Εζεκίας Παπαϊωάννου.
Ο Πάπης δεν έζησε να δει την καπιταλιστική παλινόρθωση στην ΕΣΣΔ, ούτε τη σοσιαλδημοκρατική κατάντια των άλλοτε κομμουνιστικών κομμάτων.
Τα ιδανικά και η κοσμοθεωρία που ο Πάπης υπεράσπιζε όλη του τη ζωή δεν έχουν ξεθωριάσει. Πέραν των περιουσιακών του στοιχείων που κληροδότησε στο ΑΚΕΛ, ο Παπαϊωάννου κληροδότησε σε κάθε πραγματικό Κύπριο κομμουνιστή το δικό του παράδειγμα προς μίμηση. Για κοινή πάλη ενάντια στην κατοχή και στον ιμπεριαλισμό. Για ταξική πάλη. Για το σοσιαλισμό.
Μόνο μέσα από την ενδυνάμωση των ταξικών αγώνων και τη διατήρηση της πάλης για τον πραγματικό σοσιαλισμό μπορεί να τιμηθεί η μνήμη του Εζεκία Παπαϊωάννου. Αυτό είναι το καλύτερο πολιτικό μνημόσυνο στον Εζεκία Παπαϊωάννου. Είναι η μόνη πραγματική τιμή που αρμόζει στο βίο και τους αγώνες του. Σε αντιπαράταξη με εκδηλώσεις που γίνονται για τους τύπους, από όσους υπηρετούν σήμερα ακριβώς το αντίθετο όλων όσων εκπροσωπούσε ο Πάπης.
