Το ζήτημα της όξυνσης της οικολογικής κρίσης σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση φανερώνει την αδυναμία του κυρίαρχου καπιταλιστικού συστήματος να διαχειριστεί τις αντιθέσεις που το διακρίνουν, αντιθέσεις που έχουν να κάνουν με τον κερδοσκοπικό χαρακτήρα των παραγωγικών διαδικασιών, εις βάρος του ανθρώπου, των εργαζομένων και της ίδιας της φύσης.
Πιο κάτω, βρίσκεται η απάντηση της μεγάλης φιλοσόφου και περιβαλλοντίστριας Vandana Shiva, ενός ζωντανού θρύλου για όσους έχουν ασχοληθεί με το ζήτημα της οικολογίας, στο «κλασσικό» πλέον ερώτημα, του κατά πόσο δηλαδή «υπάρχει ή όχι ζωή εκτός καπιταλισμού».
Ερωτ. Η εμμονή της ατέρμονης ανάπτυξης έχει αποικιοποιήσει το φαντασιακό των ανθρώπων και σ’ αυτό το επίπεδο συνιστά μια νίκη των κυρίαρχων ελίτ και των μεγάλων επιχειρήσεων. Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε πολιτικά τη μεγαμηχανή του καπιταλισμού;
«..Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με δύο τρόπους. Πρώτα, μετατοπίζοντας την όλη συζήτηση από το αφηρημένο πεδίο, διότι εκεί μόνο μπορεί να υπάρξει ατέρμονη ανάπτυξη. Στον πραγματικό κόσμο υπάρχουν όρια στην ανάπτυξη. Γι’ αυτό πρέπει να προσγειώσουμε τη συζήτηση στην πραγματικότητα. Δεύτερον, όταν άρχισα πριν από σαράντα χρόνια να ασχολούμαι με την οικολογία, όλοι νόμιζαν ότι πρόκειται για μια πολυτέλεια.
Σήμερα, το οικολογικό είναι το πιο γρήγορα αναπτυσσόμενο κίνημα στον κόσμο. Πρωταγωνιστούν οι ίδιοι οι αγρότες, οι οποίοι χρειάζονται τεράστια ποσά για χημικά φυτοφάρμακα και πλέον δεν ελέγχουν τα χρέη τους.
Διεκδικούν μια οικολογική γεωργία. Είναι πολλές οι φορές που δεν μπορώ να φάω κάποια τρόφιμα εξαιτίας των χημικών που περιέχουν. Πρέπει να αρχίσουμε να αποκτάμε την εμπειρία μιας καλύτερης ζωής. Και καλύτερη ζωή δεν σημαίνει περισσότερο καταναλωτισμό. Καλύτερη ζωή δεν σημαίνει περισσότερες οικονομικές συναλλαγές. Σημαίνει μεγαλύτερη ευζωία.
Και στο επίπεδο αυτής της καλύτερης ζωής είναι που το παλιό οικοδόμημα θα καταρρεύσει. Όμως το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο βασίζεται στην ψεύτικη ιδέα της ατέρμονης ανάπτυξης και αντικαθιστά όλες τις ανθρώπινες αξίες με την απληστία.
Μας λέει ότι η απληστία είναι κάτι καλό. Ο μόνος τρόπος για να το αντιμετωπίσεις αυτό είναι να το παρακάμψεις. Να παρακάμψεις όλες αυτές τις ψεύτικες ιδέες και αξίες…»
Τόσο ιστορικά, αλλά ιδιαίτερα στις μέρες μας, με αφορμή την οικονομική κρίση του καπιταλισμού, παρατηρείται μια επικίνδυνη αναπτυξιακή ρητορεία αλλά και στόχευση για «ανάπτυξη που θα μας βγάλει από την κρίση» είτε πράσινη είτε ροζ, ότι νάναι. Φτάνει να εξακολουθήσει το κεφάλαιο να απομυζεί κέρδη από τη φύση και τους εργαζόμενους, ρίχνοντας στη φτώχεια, στην καταστροφή και στο χρέος, ανθρώπους και κράτη.
Η ίδια η σημερινή οικονομική κρίση που βιώνει ο πλανήτης, είναι απότοκο της χωρίς όρια και φραγμούς ανταγωνιστικής εκμετάλλευσης του περιβάλλοντος από το κεφάλαιο.
Μια εκμετάλλευση που εντάθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, σε ένα πολύ αντιδραστικό στάδιο εξέλιξης του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και με την επικράτηση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών.
Και αυτό συμβαίνει γιατί το σύστημα είναι ανίκανο να πράξει αλλιώς, καθώς η επιβίωση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής τίθεται πάνω από τη φύση και τον ίδιο τον άνθρωπο.
Ο καπιταλισμός δεν επιβιώνει χωρίς συνεχή κερδοφορία του κεφαλαίου, ενώ η φύση δεν επιβιώνει ακριβώς λόγω αυτής της ακόρεστης δίψας του συστήματος.
Η ένταση στην εμφάνιση των φυσικών καταστροφών που παρατηρείται στις μέρες μας, ως πλημμύρες, πυρκαγιές, κατολισθήσεις, μετατόπιση μεγάλων όγκων σκόνης από τη μια χώρα σε άλλη κλπ, είναι αποτελέσματα της εγκληματικής καπιταλιστικής επέμβασης στη φύση.
Η ρύπανση της γης και της θάλασσας από σωρεία δραστηριοτήτων του κεφαλαίου, είναι τις πλείστες φορές χωρίς επιστροφή. Για κάθε δολάριο που το κεφάλαιο συσσωρεύει, η φύση υποβαθμίζεται και με τη σειρά της εκδικείται.
Η βιωσιμότητα του πλανήτη αναπόφευκτα περνά μέσα από μια διαφορετική οικονομία, όπου δεν θα αποτελεί το βασικό κριτήριο η κερδοφορία του κεφαλαίου, αλλά το κοινωνικό όφελος και η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας.
Η επιλογή της ανθρωπότητας αν θέλει εν τέλει να επιβιώσει, είναι μια ανάπτυξη όπου η ποιότητα ζωής δεν είναι συνδυασμένη με την υπερκατανάλωση και την συσσώρευση πλούτου. Μόνο με ριζοσπαστικές αποφάσεις μπορεί να αντιμετωπιστούν, η φτώχεια, η αλλαγή του κλίματος, η καταστροφή της βιοποικιλότητας και σωρεία άλλων προκλήσεων για το σύνολο της ανθρωπότητας και ο καπιταλισμός απέδειξε πως ούτε θέλει αλλά ούτε και μπορεί να το πράξει αυτό.
Το περιβαλλοντικό ζήτημα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές που θα πρέπει να διέπονται από την βασική αρχή, του σεβασμού και της εξασφάλισης ισορροπίας, ανάμεσα στις ανθρώπινες κοινωνίες και στο περιβάλλον.
Η πραγματική έννοια της Αειφόρου ανάπτυξης, όπως την αντιλαμβάνονται όσοι αναγνωρίζουν την ευθύνη του καπιταλισμού, ακριβώς αυτή την αλλαγή προϋποθέτει.
Οι παρούσες πολιτικές, που το κυρίαρχο σύστημα επιβάλλει, οδηγούν στην αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση, γι αυτό οι λαοί καλούνται να ανακόψουν πάση θυσία την καταστροφή.
Η αριστερά και οι συνειδητοποιημένοι άνθρωποι ευρύτερα, οφείλουν στη ζωή και στο πλανήτη, τη στράτευση τους, ενεργοποιώντας το λαό, σε μια προοπτική πραγματικής και αειφόρας αλλαγής, ώστε το καπιταλιστικό σύστημα να αποτελέσει παρελθόν, πριν το ίδιο καταστήσει παρελθόν την ίδια την ζωή στο πλανήτη.
